Om dat te weten, moeten we even terug in de tijd. Het grootste deel van de 18de eeuw hadden de Oostenrijkers het voor het zeggen in onze contreien. Keizerin Maria-Theresia en Keizer Jozef II gaven de opdracht aan generaal Joseph-Jean-François graaf de Ferraris om de Oostenrijkse Nederlanden te karteren. Ferraris stuurde artilleristen van de Ecole des mathématiques du corps d’artillerie des Pays-Bas autrichiens de Malines op pad. Ze trokken door het hele gebied om alles op te meten en op kaart te zetten. Zes jaar later, in 1778, resulteerde dit in 275 veelkleurige handschriftkaarten, in bundels geklasseerd. Alle kerken, kastelen, molens, rivieren, beken, tot hagen en galgen toe, staan erop. Het werd de eerste systematische en grootschalige kartering van een uitgestrekt gebied in West-Europa. En jawel, op kaart 110 staat een gebouw afgebeeld op de hoek van de Neerstraat en de Kerkstraat in Ninde, het eerste spoor van het huis waarin ongeveer 70 jaar later Jozef De Veuster zal geboren worden.
Van de kabinetskaarten zoals ze ook genoemd worden, zijn er drie originelen gemaakt. Een exemplaar ligt in het Kriegsarchiv van Wenen, een in het Rijksarchief in Den Haag en sinds het Verdrag van Versailles bewaart de Koninklijke Bibliotheek van Brussel de derde set. Dit was het exemplaar van Karel van Lotharingen, gouverneur van de Oostenrijkse Nederlanden tot 1780. Zo kwam het in Wenen terecht. Na de Eerste Wereldoorlog maakte Oostenrijk dit in 1922 als oorlogscompensatie aan België over.
Behalve handgetekende kaarten werden er in elke bundel ook uitgebreide economische en militaire beschrijvingen in twaalf delen opgenomen. Deze kennis was vooral nuttig voor eventuele militaire operaties op het terrein. Het gaf informatie over bivak- en bevoorradingsplaatsen. Het is weinig verrassend dat ene Napoleon Bonaparte niet veel later gretig gebruik maakte van de aanwijzingen en kaarten voor zijn oorlogen en militaire veldtochten. Maar ook nu nog zijn de Ferrariskaarten een onschatbare informatiebron. Ze geven gedetailleerd de toestand van de Zuidelijke Nederlanden weer net voor de Industriële Revolutie en aan het einde van het ancien regime. Ingrepen van de mens waren nog heel beperkt en zo verschilde het landschap nog niet veel van hoe het eruit zag tijdens de middeleeuwen. Natuurbewegingen en archeologen gebruiken de kaarten vandaag nog om op zoek te gaan naar de oorspronkelijke toestand van een gebied of om de overblijfselen van gebouwen te traceren.
Hoe zag jouw gemeente eruit aan het einde van de 18de eeuw? Op de website Kaart van Ferraris • KBR kan je gratis naar de digitale versie van de Ferraris-kaarten. Ninde vind je terug op kaart 110.
Wil je meer weten over de verschillende fases van het geboortehuis: Geboortehuis Pater Damiaan | Inventaris Onroerend Erfgoed
